Johannes Franciscus zich noemende Jacobus Jutten

In het centrum van Haarlem in de Nauwe Appelaarsteeg (wijk 1, nummer 895) wordt op 13 februari 1856 een tweeling geboren, twee jongens. Het zijn de kinderen van werkman Jacobus Jutten en zijn vrouw Henderina Mechelina Vlugt.
Jacobus, de oudste en genoemd naar zijn vader ziet om acht uur ’s avonds het levenslicht en de ander, Johannes Franciscus vernoemd naar vaders vader één uur later. De aangifte gebeurt de volgende dag door de vader, geassisteert door opa timmerman Johannes Franciscus Jutten en buurman kleermaker Theodorus van Brinkom. Vader Jacobus kan niet schrijven, de beide anderen wel¹Noord-hollandsarchief, BS Haarlem G 1856, folio 32v.

Twee  maanden later op 18 april overlijdt één van beiden. Twee buurtgenoten, de vader is afwezig, doen de volgende dag aangifte van het overlijden van Johannes Franciscus Jutten²Noord-hollandsarchief, BS Haarlem O 1856, folio 75. We mogen aannemen dat het inderdaad Johannes Franciscus is die dan overlijdt, maar later krijgt het nog een vreemde wending.

We volgen het gezin in de bevolkingsregisters van Haarlem³Familysearch, bevolking Haarlem 1850-1860: wijk 2 Raamsteeg 666; wijk 1 Naauwe Appelaarsteeg 895; wijk 2 Burgwal 413. Idem 1860-1890: blad 326. Hier worden netjes de geboorten en overlijdens van de kinderen bijgehouden. Na 1860 treffen we daarom wel Jacobus Jutten aan, maar niet Johannes Franciscus. In de periode 1860-1890 heeft het gezin bijna twintig verschillende woonadressen. Hendrina Mechelina Vlugt, de moeder van Jacobus overlijdt in 1866, zijn vader hertrouwt in hetzelfde jaar met Hendrika Maria Eikelenkamp.

In 1875 wordt Jacobus Jutten ingeschreven in het lotingsregister van lichting 1876 voor de Nationale Militie met nummer 248⁴Noord-hollandsarchief, militieregisters, lotingsregister 1876, district 2.1, nummer 248. Hij werkt dan als dan blekersknecht. Hierdoor kennen we zijn signalement.  Omdat hij de enige nog levende zoon is in het gezin, wordt hij vrijgesteld van de dienstplicht.
Jacobus woont nog steeds thuis, in oktober 1878 vertrekt hij naar Heemstede en daarna naar Bloemendaal. Twee jaar later komt hij als arbeider naar Haarlem terug om vervolgens in januari 1881 weer naar Bloemendaal te gaan. Hij gaat daar aan de slag als blekerskecht bij blekerij Gehrels in Overveen⁵Noord-hollandsarchief, bevolkingsregister Bloemendaal 1862-1881, wijk B (Overveen), blad 357 (zie ook bladen 30 t/m 35). Idem 1880-1896, blad 31.. In die plaats ontmoet hij ook zijn latere vrouw Guurtje Bruin , die sinds november 1879, ze is dan 14 jaar oud,  als dienstbode werkt bij de blekerij van Fratacolla⁶Noord-hollandsarchief, bevolkingsregister Bloemendaal 1862-1881, wijk B (Overveen), blad 338 (zie ook bladen 10 t/m 14). Idem 1880-1896, blad 12..

Guurtje is negen jaar jonger dan Jacobus en op 28 maart 1865 in Assendelft geboren. Op vierjarige leeftijd verhuist ze met haar ouders naar Velsen⁷Noord-hollandsarchief, bevolkingsregister Velsen 1862-1890, blad 120. Eind 1883 wordt Guurtje zwanger en waarschijnlijk weet ze dat een tijdje verborgen te houden. Nadat Jacobus ermee geconfronteerd is, vertrekt hij in maart 1884 als blekersknecht naar Rotterdam⁸Stadsarchief Rotterdam, bevolkingsregister 1880-1890, alleenstaandenregister B-15, blad 21. . Wil hij Guurtje ontlopen of is er een andere reden? Guurtje zelf gaat terug naar Velsen⁹Wanneer precies is niet helemaal duidelijk, ze wordt op 6 mei in Velsen ingeschreven en pas op 12 juli 1884 (na haar huwelijk) in Bloemendaal uitgeschreven, maar vermoedelijk is ze enige maanden eerder naar huis gegaan.. Jacobus heeft waarschijnlijk spijt en vertrekt eind mei weer uit Rotterdam en komt ook naar Velsen, waar hij aan de slag gaat als schildersknecht.

Jacobus belooft met Guurtje te trouwen , maar eerst moeten de papieren in orde worden gemaakt. En daar gaat het fout. Bij de huwelijksbijlagen¹⁰Familysearch, BS Velsen H 1884, akte 28 huwelijksbijlagen zit een op 31 mei 1884 opgesteld uittreksel uit het geboorteregister van Haarlem. Het staat echter niet op zijn naam, maar op die van zijn tweelingbroer Johannes Franciscus Jutten. Jacobus zelf kan mogelijk niet lezen en besteedt er geen aandacht aan (opzet lijkt erg ver gezocht). In de verklaring betreffende de Nationale Militie en het bewijs van onvermogen staat hij gewoon vermeld als Jacobus Jutten. Maar door zijn geboortebewijs wordt op 26 juni 1884 in Velsen het huwelijk ingeschreven tussen Johannes Franciscus Jutten en Guurtje Bruin¹¹Noord-hollandsarchief, BS Velsen H 1884, akte 28.. Jacobus ondertekent met J f Jutten. Helemaal vreemd is het niet, veel ambtenaren geven niet alleen aan waar getekend moet worden, maar dicteren ook wat en veel meer dan het schrijven van zijn naam kan Jacobus niet. Guurtje is het schrijven onmachtig en ook de vader van Jacobus kan het nog altijd niet.

Beiden gaan in Velsen wonen¹²Noord-hollandsarchief, bevolkingsregister Velsen 1862-1890, blad 75 en blad 145. Idem 1891-1903, blad 276 .. Jacobus wordt daar in akten en het bevolkingsregister steeds vermeld als Johannes Franciscus. Een maand na het huwelijk wordt op De Heide¹³Tussen 1865 en 1876 is het Noordzeekanaal gegraven. Dit enorme karwei werd grotendeels met handkracht, schop en kruiwagen uitgevoerd. De kanaalgravers  zochten een onderkomen in de duinen ten zuiden van het kanaal, tussen Oud-IJmuiden en het dorp Velsen. Dit gehucht werd de Heide genoemd. Hun ‘woningen’ bestonden grotendeels uit hutten. Deze nederzetting, ter hoogte van het huidige gemeentehuis, groeide langzaam uit tot het dorp Velseroord, het latere IJmuiden-Oost. in Velsen hun eerste kind geboren, Jacobus Wilhelmus genaamd¹⁴Noord-hollandsarchief, BS Velsen G 1884, akte 130. Ook nu ondertekent Jacobus met J f Jutten, hij is arbeider. Een jaar later wordt zoon Willem geboren. de vader is verhinderd aanwezig te zijn.  Jacobus houdt het in Velsen niet uit, in januari 1886 vertrekt hij weer naar Haarlem en neemt zijn zoontje Jacobus Wilhelmus mee. Guurtje blijft met zoontje Willem in Velsen achter. In het bevolkingsregister van Haarlem¹⁵Noord-hollandsarchief, bevolking Haarlem 1860-1890: blad 330 staat hij met beide namen vermeld als schipper en is ook zijn zoontje opgenomen.
Volgens het bevolkingsregister is er een besluit van 21 augustus 1889, waardoor zoontje Jacobus Wilhelmus weer uit Haarlem vertrekt. Hij wordt ambtshalve per 1 januari 1890 in Velsen bij zijn moeder bijgeschreven. Augustus 1892 vertrekt hij naar Heythuysen, waarschijnlijk naar de ‘landbouwkolonie De Heibloem’. Later komt hij in het ‘krankzinnigengesticht’ Sint Servatius in Venray, waar hij in 1955 overlijdt.

In Velsen worden na het vertrek van Jacobus nog vijf dochters geboren, die zijn achternaam krijgen: Jacoba Johanna (1887), Antje (1890), Hendrika (1892), Jannetje (1893) en Wilhelmina (1898). Bij de geboorte-aangifte van de eerste drie wordt vermeld een kind van het vrouwelijk geslacht uit Guurtje Bruin, van beroep zonder, wonende te Velsen, echtgenote van Johannes Franciscus Jutten, arbeider wonende te Velsen, die wegens afwezigheid verhinderd is de aangifte in persoon te doen. Bij de geboorte van Jannetje staat zelfs bij de vader woonplaats onbekend. Het is niet waarschijnlijk dat Jacobus werkelijk de vader van deze meisjes is. Bij Wilhelmina is het vrij duidelijk, maar juridisch krijgt ze de achternaam Jutten. Op 5 mei 1896 heeft de Arrondissements Rechtbank te Haarlem de scheiding tussen Jacobus en Guurtje uitgesproken (zie verder), maar deze is vanwege mogelijk verzet pas op 15 juli 1897 in de burgerlijke stand van Velsen ingeschreven. Wilhelmina wordt op 14 maart 1898 geboren en dit is binnen acht maanden na de inschrijving van de scheiding.  Het kind heet daarom Jutten¹⁶Noord-hollandsarchief, BS Velsen G 1898, akte 64. De vermoedelijk echte vader Jacobus Johannes Lazeron woont al enige tijd bij Guurtje en is ook getuige bij de geboorte-aangifte. In 1899 trouwt hij met Guurtje. Bij het huwelijk van Wilhelmina in 1918 staat minderjarige dochter van Johannes Franciscus (zich noemende Jacobus) Jutten, wiens woon- of verblijfplaats of al dan niet in leven zijn onbekend is¹⁷Noord-hollandsarchief, BS Velsen H 1918, akte 151. Jacobus is dan al twee en een half jaar dood.

Jacobus zelf gaat na het vertrek van zijn zoontje uit Haarlem in mei 1891 naar Loosduinen. Waar hij de volgende tien jaren precies heeft uitgehangen is onduidelijk. Waarschijnlijk veel in Haarlem, maar niet alle verhuizingen zijn geregistreerd. Eind 1894 verblijft hij onder zijn eigen naam een aantal maanden als bleker in Loosduinen¹⁸Haags Gemeentearchief, bevolkingsregister Loosduinen 1880-1895, dienstbare stand, aanvulling J.

Guurtje wil van haar echtgenoot af, omdat die niets meer van zich laat horen. Hiervoor went ze zich tot een advocaat. Deze laat in 1895 een eerste oproeping plaatsen in de Opregte Haarlemsche Courant gericht aan Johannes Franciscus zich noemende Jacobus Jutten om zich bij de rechtbank te melden en te worden gehoord. Jacobus meldt zich niet en daarom wordt een half jaar later een nieuwe oproep gedaan om de echtscheiding, op grond van  kwaadwillige verlating te horen uitspreken.

Op 5 mei 1896 wordt de echtscheiding tussen Guurtje Bruin en Johannes Franciscus (zich noemende Jacobus) Jutten betekend door een vonnis van de Arrondissements Rechtbank te Haarlem. Het duurt nog een tijdje voordat de aankondiging in de krant verschijnt. De echtscheiding wordt op 15 juli 1897 pas officieel, wanneer ze wordt ingeschreven in het echtscheidingsregister van Velsen¹⁹Noord-hollandsarchief, BS Velsen, echtscheidingen 1897, akte 30. Vreemd genoeg wordt de echtscheiding niet aangetekend in de huwelijksakte zelf.

 

 

 

 

In het bevolkingsregister van Haarlem uit 1900 wordt hij oorspronkelijk als werkman Jacobus Jutten opgenomen met een adres uit 1889²⁰Bij datum vestiging in de gemeente staat Kon. Besl. 2 mei 1899. Vermoedelijk is dit een verwijzing naar de richtlijnen voor de achtste tienjarige volkstelling, die op die datum gepubliceerd zijn. Door een misverstand over zijn voornamen is hij toen op papier tevoorschijn gekomen. Vanaf dan is hij weer te volgen²¹Noord-hollandsarchief, bevolkingsregister Haarlem 1900-1924, J8, blad 1088 en  blad 1112. Geertruida Elisabeth Bakker, geboren te Assen op 20 november 1872, komt in 1901 als dienstbode naar Haarlem in de Nauwe Appelsteeg. Het is de straat waar Jacobus zelf is geboren. Hij ziet een nieuwe prooi en al snel wonen ze bij elkaar²²Vergelijk voorgaande bevolkingsregisters met dienstbodenregister 1901-1910, blad 10 . Van juni 1904 tot oktober 1905 verblijven ze samen in Sch

oten om dan definitief naar Haarlem terug te keren. In de periode 1903-1914 krijgt Geertruida Elisabeth acht kinderen, mogelijk allemaal van Jacobus of …²³In dat geval heeft Jacobus een dubieuze rol. Waarschijnlijk bij of kort vóór zijn dood noteert een ambtenaar in het bevolkingsregister Abusief moet zijn: Johannes Franciscus Jutten en brengt hem vervolgens met die namen over op een nieuwe bladzijde.

Jacobus overlijdt op 23 februari 1916 in Haarlem, hij wordt dan ingeschreven als Johannes Franciscus Jutten, in den ouderdom van zestig jaren, geboren alhier van beroep scharenslijper gewoond hebbende alhier, aan de Gravinnesteeg nummer zeven C, wettig gescheiden echtgenoot van Guurtje Bruin²⁴Noord-hollandsarchief, BS Haarlem O 1926, akte 178.